جامعهشناسی (به انگلیسی: Sociology) یکی از علوم اجتماعی است که بر بررسی جامعه، رفتار اجتماعی انسان، الگوهای مناسبات اجتماعی، رابطه اجتماعی و جنبههایی از فرهنگ مرتبط با زندگی روزمره تمرکز دارد. از روشهای مختلف پژوهش تجربی و تفکر انتقادی برای توسعه مجموعهای از دانش در مورد نظم اجتماعی و تغییر اجتماعی استفاده میکند. در حالی که برخی از جامعهشناسان پژوهشهایی را انجام میدهند که ممکن است مستقیماً برای رفاه و سیاست اجتماعی اعمال شود، برخی دیگر عمدتاً بر اصلاح نظری درک فرآیندهای اجتماعی و روش پدیدارشناسی تمرکز میکنند. موضوع میتواند از تحلیلهای سطح جامعهشناسی خرد (یعنی تعامل فردی و عاملیت) تا تحلیلهای سطح جامعهشناسی کلان جامعه (یعنی نظام اجتماعی و ساختار اجتماعی) سیر نماید.
کانونهای سنتی جامعهشناسی عبارتند از: قشربندی اجتماعی، طبقه اجتماعی، تحرک اجتماعی، جامعهشناسی دین، سکولارسازی، جامعهشناسی حقوق، جنس، جنسیت و انحرافات. از آنجایی که همه حوزههای فعالیت انسانی تحت تأثیر تعامل متقابل ساختار اجتماعی با عاملیت فردی است، جامعهشناسی به تدریج تمرکز خود را به موضوع و نهادهای دیگر، مانند جامعهشناسی سلامت و بیماری و جامعهشناسی پزشکی؛ جامعهشناسی اقتصادی؛ جامعهشناسی نظامی؛ جامعهشناسی مجازات و نظامهای نظریه کنترل (جامعهشناسی)؛ جامعهشناسی اینترنت؛ جامعهشناسی آموزش و پرورش؛ سرمایه اجتماعی؛ و نقش فعالیت اجتماعی در توسعه جامعهشناسی معرفت گسترش دادهاست.
دامنه روشهای علمی اجتماعی نیز گسترش یافتهاست، زیرا پژوهش اجتماعی از انواع تکنیکهای پژوهش کیفی و پژوهش کمی استفاده میکند. چرخش زبانی و چرخش فرهنگی اواسط سده بیستم، به ویژه، بهطور فزایندهای به رویکردهای مختلف تفسیری، هرمنوتیک و فلسفی منجر شدهاست. برای تحلیل در سده بیست و یکم، جامعه شاهد ظهور تکنیکهای جدید جامعهشناسی تحلیلی، جامعهشناسی ریاضی و جامعهشناسی محاسباتی مانند مدلسازی عامل بنیان و شبکه اجتماعی تجزیه و تحلیل بود.
پژوهشهای اجتماعی در صنایع و بخشهای مختلف زندگی، مانند سیاستمداران و قانونگذاران؛ آموزگاران؛ برنامهریزان؛ کارمندان؛ توسعهدهندگان؛ بازرگانان و مدیران؛ مددکاران اجتماعی؛ سازمانهای غیردولتی؛ و سازمانهای غیرانتفاعی و همچنین افراد علاقهمند به حل و فصل مسائل اجتماعی بهطور کلی نفوذ دارد. به این ترتیب، اغلب تلاقی بسیاری بین پژوهشهای اجتماعی، مطالعات بازار و سایر زمینههای آماری وجود دارد.
«دشواری در جامعهشناسی این است که بتوانید درباره چیزهایی که فکر میکردید همیشه آنها را درک کردهاید، به شکلی کاملاً شگفتزده و گسسته فکر کنید».
جامعهشناسی مطالعه زندگی اجتماعی، تغییرات اجتماعی و علل و پیامدهای اجتماعی رفتار انسان است. جامعهشناسان ساختار گروهها، سازمانها و جوامع و چگونگی تعامل افراد در این زمینهها را بررسی میکنند. از آنجایی که همه رفتارهای انسان اجتماعی است، موضوعات جامعهشناسی از خانوادههای صمیمی تا جوامع جهانی؛ از انحرافات تا جرائم سازمانیافته؛ از سنتهای مذهبی تا نهادهای دولتی؛ و از تقسیمبندیهای نژادی، جنسیتی و طبقات اجتماعی تا باورهای مشترک یک فرهنگ گسترده را در بر میگیرد.